โลติด (หลูจื๋อ 卢植)
ตอบข้อสงสัย โลติดเป็นเพื่อน หรือเป็นครูของเล่าปี่

เป็นอีกหนึ่งคำถามที่พบบ่อย ว่าโลติด เป็นเพื่อนหรือเป็นครูของเล่าปี่ ซึ่งสามก๊กฉบับเจ้าพระยาพระคลัง (หน) แปลไว้ดังนี้

“เมื่อเล่าปี่อายุได้สิบห้าปี มารดาจึงให้ไปเรียนหนังสือกับเต้เหี้ยนผู้เป็นครู เล่าปี่นั้นมีเพื่อนสองคน ชื่อโลติดหนึ่ง กองซุนจ้านหนึ่ง”

ส่วนสามก๊กฉบับแปลใหม่ โดยวรรณไว พัธโนทัย แปลไว้ว่า

“ครั้นเล่าปี่อายุได้สิบห้า แม่ให้ไปศึกษาวิชากับครูเต้เหี้ยนเเละครูโลติด เล่าปี่ก็ได้รู้จักเป็นเพื่อนกับกองซุนจ้านเเละคนอื่นๆอีก”

จากทั้งสองฉบับ พบว่าฉบับหนึ่งแปลว่า “เพื่อน” อีกฉบับเเปลว่า “ครู”

เมื่อตรวจสอบจากวรรณกรรมสามก๊กฉบับภาษาจีน ซานกว๋อเหยี่ยนยี่ 三国演义 มีเนื้อความว่า

年十五岁，母使游学，尝师事郑玄、卢植，与公孙瓒等为友。

Nián shíwǔ suì, mǔ shǐ yóuxué, cháng shī shì zhèngxuán, lú zhí, yǔ gōngsūnzàn děng wéi yǒu

เหนียนสือหวู่(อู่)ซุ่ย หมูสื่อโหยวเสว ฉางซือซื่อเจิ้งเสวียน หลูจื๋อ หยวี่กงซุนจ้านเติ่งเหวยโหย่ว

สรุปว่า วรรณกรรมสามก๊กฉบับภาษาจีน ซานกว๋อเหยี่ยนยี่ 三国演义ระบุไว้ชัดเจนว่า โลติดเป็น “ครู” ของเล่าปี่นั่นเอง

แต่เดิมโลติดเป็นอาจารย์สอนวิชาการต่อสู้ เคยสอนวิชาให้กับเล่าปี่และกองซุนจ้านในวัยหนุ่ม ต่อมาได้รับราชการในราชสำนักฮั่น มีตำแหน่งเป็นนตำแหน่งจงหลังเจียง ได้รับการแต่งตั้งเป็นแม่ทัพใหญ่ให้ไปปราบโจรโพกผ้าเหลืองที่เมืองกงจ๋ง ต่อมา ขันทีจูฮงได้มาขอสินบนจากโลติด แต่โลติดไม่ให้ จูฮงขุ่นเคืองจึงไปเป่าหูพระเจ้าเลนเต้ว่าโลติดไม่เอาใจใส่ในการปราบปรามโจรโพกผ้าเหลือง โลติดจึงถูกคุมขัง แล้วให้ตั๋งโต๊ะทำหน้าที่แม่ทัพแทนโลติด ต่อมา โลติดได้รับพระราชทานอภัยโทษ จึงได้กลับมารับราชการตามเดิม

หลังจากพระเจ้าเลนเต้สวรรคต เกิดการแย่งชิงบัลลังก์ภายใน โฮจิ๋นแม่ทัพใหญ่ได้ส่งเทียบเชิญตั๋งโต๊ะให้มาปราบปรามสิบขันที แต่โลติดและขุนนางคนอื่นคัดค้านเพราะเกรงว่าตั๋งโต๊ะจะเข้ามายึดอำนาจเสียเอง แต่โฮจิ๋นไม่รับฟัง โลติดและขุนนางคนอื่นๆจึงลาออกจากราชการ ต่อมา โฮจิ๋นถูกสิบขันทีสังหาร โจโฉและอ้วนเสี้ยวจึงยกพลเข้ากำจัดสิบขันที เตียวเหยียงและต๋วนกุยจับตัวพระนางโฮเฮา พระเจ้าเซ่าตี้ และตันลิวอ๋อง (หองจูเหียบ)ไว้เป็นตัวประกัน โลติดได้มาช่วยพระนางโฮเฮาจากขันที ด้วยความชอบครั้งนี้ ต่อมา จึงได้กลับมารับราชการตามเดิม

ต่อมา ตั๋งโต๊ะซึ่งยกทัพมาได้มีอำนาจในเมืองหลวง ได้เสนอขุนนางให้ปลดพระเจ้าเซ่าตี้ออก แล้วตั้งตันลิวอ๋องขึ้นเป็นกษัตริย์ โลติดเป็นคนหนึ่งที่คัดค้านการกระทำดังกล่าว ตั๋งโต๊ะโกรธจะฆ่าโลติดเสีย แต่ขุนนางทั้งปวงห้ามไว้ โลติดจึงรอดตาย แต่หลังจากนั้นสามก๊กก็ไม่มีการกล่าวถึงโลติดอีกเลย